Đảo của dân ngụ cư - ngày càng khác trong hình dung của đạo diễn cải lương
Nhà văn Đỗ Phước Tiến giới thiệu truyện ngắn Đảo của dân ngụ cư lần đầu vào năm 1992 trên tạp chí Văn học và Dư luận, ngay lúc đó đã gây ấn tượng trong văn đàn Việt bởi giọng văn độc đáo với câu chuyện lấy bối cảnh của một thị trấn ven biển, nơi các nhân vật tha hương với những thế giới nội tâm đặc biệt, u ám gặp nhau trong quán ăn của một người Hoa có con gái bị liệt.
Nhà văn Nguyễn Quang Lập đã chuyển thể truyện ngắn này sang kịch bản. Cách đây 10 năm, Hồng Ánh được nhà văn Nguyễn Quang Lập, đạo diễn Nguyễn Thanh Vân gửi cho xem tác phẩm văn học và kịch bản, Hồng Ánh được nhắm cho vai nữ chính - cô Chu và đảm nhiệm vai trò nhà sản xuất.
Cảnh trong phim
“Làm một bộ phim có nhiều giai đoạn. Gặp được câu chuyện hay, một ý tưởng nhỏ nhưng khiến mình ấn tượng, nhớ mãi, thôi thúc muốn kể ra, dù có nhiều câu chuyện khác có thể thu hút hơn thì đó là sự khởi đầu của một cuốn phim. Giai đoạn thai nghén, khi mình mường tượng trong đầu hoặc phác họa bộ phim lên giấy, mình sống với suy nghĩ về nó, mơ ước được biến những suy nghĩ này thành tác phẩm. Mình cũng chia sẻ sự say mê này với một số người, và nói một cách thành thật, không nhiều người chia sẻ sự say mê này giống như mình. Vì vậy tìm được người cùng chia sẻ bộ phim còn trên giấy với mình ở giai đoạn này là điều vô cùng may mắn.
Giai đoạn thứ hai là làm phim, giai đoạn sinh ra một tác phẩm. Đến lúc này thì “cưỡi hổ” rồi, mọi thứ không còn là suy nghĩ, mường tượng nữa, tất cả phải cụ thể trong tất cả các khâu chỉ đạo từng cảnh quay, từng diễn xuất của diễn viên cải lương, học cách điều chỉnh thích ứng và đưa ra những quyết định tức thì và chịu trách nhiệm cho từng quyết định đó vì không phải thực tế nào cũng như mình tưởng tượng. Đến giai đoạn này thì chỉ có cách xông lên phía trước để hoàn thành bộ phim theo đúng kế hoạch đề ra ở các khâu. Giai đoạn thứ ba là giai đoạn tôi đang sống bây giờ, khi tác phẩm đã được sinh ra, và mong chờ được giới thiệu nó với công chúng điện ảnh.
Quá trình làm đạo diễn Đảo của dân ngụ cư hơi khác, đó là giai đoạn thai nghén lâu quá. Lâu đến nỗi tác phẩm cứ ngày một khác trong hình dung của mình, khác với kịch bản, khác với tác phẩm văn học, nó càng ngày càng trở thành Đảo của dân ngụ cư của mình hơn. Mình đã từng nhìn nó từ góc độ của một diễn viên, mình đã từng nhìn nó từ góc độ của nhà sản xuất, và bây giờ, mình có cái nhìn khác nữa, cái nhìn của cả ba vai trò.
Sau này, khi ngồi cùng với cô Julie, đạo diễn dựng phim, bộ phim khác đi một lần nữa trong suy nghĩ của tôi. Cho nên, nếu cho tôi thêm thời gian, có khi Đảo của dân ngụ cư còn tiếp tục khác đi. Tôi nghĩ ai làm phim cũng vậy, không bao giờ hoàn toàn hài lòng với bộ phim của mình, nhưng đến ngày đến tháng cũng phải đưa nó ra giới thiệu với công chúng” - từ LHP Cannes, đạo diễn Hồng Ánh chia sẻ về hành trình 10 năm của mình.
Hồng Ánh chỉ đạo diễn xuất trong đại cảnh. Ảnh Cao Minh Mẫn
Mười năm đó, cứ mỗi lần làm việc với dự án Đảo của dân ngụ cư, Hồng Ánh lại bị ám ảnh bởi sự cô đơn và ước mơ tự do của các nhân vật - những con người tứ xứ sống trong một không gian khép kín ở một thời kỳ có nhiều chuyển dịch về thang giá trị tại Việt Nam. “Tôi muốn chia sẻ với nỗi cô đơn nhiều khi được tạo ra từ những nguyên tắc của chính những nhân vật và những ước mơ bình dị nhỏ bé. Bộ phim sẽ có những cú máy dài và các góc quay cố định được lặp đi lặp lại mang tính tương phản mạnh. Âm thanh trong phim là tiếng động thật của đời sống, những bản nhạc xưa cũ đan xen cùng những khoảng lặng dài”, Hồng Ánh chia sẻ về không khí của bộ phim.
Khi được hỏi điều gì là không thể lột tả từ truyện ngắn của nhà văn Đỗ Phước Tiến trong bộ phim, đạo diễn Hồng Ánh nói: “Đó là những áng văn tuyệt vời của anh Đỗ Phước Tiến, những hình ảnh đầy ẩn dụ, gói gọn trong từng câu chữ, gợi cảm giác nhiều hơn hình ảnh. Nhưng tôi không muốn làm công việc sao chép và minh họa bằng hình cho truyện ngắn ấy. Độc giả đến với truyện bằng những xúc cảm từ câu chữ, nơi trí tưởng tượng được tự do bay bổng. Khán giả khi đến với phim, sẽ là những cảm xúc với hình ảnh, âm thanh, ánh sáng, với nhân vật và những thứ đã được “hình ảnh hóa” một cách cụ thể hơn. Khán giả có quyền nghi ngờ về việc hình ảnh hóa này, nhưng xin hãy chọn cho mình tâm thế đi xem một bộ phim như là một tác phẩm sáng tạo độc lập, là đi tìm cảm xúc, chứ đừng vì tâm thế so sánh. Bởi văn là văn, phim là phim, mỗi thể loại có ngôn ngữ và cách kể chuyện khác nhau. Văn chương mang lại những cảm xúc khác một tác phẩm điện ảnh, nhìn ngắm đứa con tinh thần do mình tạo ra từ chất liệu ban đầu trong văn học dĩ nhiên sẽ mang đến cho tôi những cảm xúc khác biệt. Tôi bây giờ với tôi của 10 năm trước phải khác chứ, nhưng điều mà tôi hạnh phúc nhất là với phim tôi vẫn giữ được tình cảm mình dành cho các nhân vật như từng chạm được trong tác phẩm văn học”.
Giống như những gì Hồng Ánh chia sẻ, hiếm khi tác giả kịch bản cải lương của một tác phẩm văn chương, hay thậm chí là tác giả biên kịch lại khen ngợi một tác phẩm điện ảnh. “Bởi vì chúng khác nhau! Truyện ngắn, kịch bản và bộ phim Đảo của dân ngụ cư của Hồng Ánh là ba tác phẩm khác nhau, độc lập với nhau. Tôi có một may mắn là cả anh Tiến và anh Lập đều ủng hộ tôi làm phim, ủng hộ tôi nghĩ khác đi vì đó là tác phẩm của tôi. Với tôi, sự thấu hiểu của những người anh về cái tôi làm khác đi còn có ý nghĩa hơn cả sự khen ngợi”, Hồng Ánh chia sẻ.
Chỉ vì không muốn bị mắc cỡ
Hồng Ánh đã nhiều lần tới LHP Cannes ở những vai trò khác nhau. Lần đầu tiên chị tới Cannes là năm 2009, khi mang dự án Đảo của dân ngụ cư thuyết trình ở Mạng lưới các nhà sản xuất để tìm kiếm các nhà đầu tư. Năm đó, một đối thủ ở châu Á đã thắng cuộc. Hồng Ánh biết rõ, đây là một kịch bản khó sản xuất, khó tìm nguồn tiền đầu tư nhưng chị lúc nào cũng sẵn sàng trong tư thế giới thiệu dự án này dù với tia hy vọng rất nhỏ. Và rõ ràng trời không phụ công người.
Tám năm sau, chị và các diễn viên của mình đã mang “thành phẩm” Đảo của dân ngụ cư cùng với một số bộ phim khác của Việt Nam tới giới thiệu tại một chương trình quảng bá điện ảnh Việt Nam của Cục Điện ảnh phối hợp cùng Trung tâm Điện ảnh Quốc gia Pháp (CNC). Còn một lần khác nữa đến Cannes là chào dự án phim ngắn, rõ ràng là đã có một chỗ cho Hồng Ánh ở Cannes, giống như mơ ước của chị, luôn muốn là người mang điều gì đó, dù nhỏ bé, của điện ảnh Việt Nam giới thiệu với bạn bè và đồng nghiệp quốc tế.
Cảnh trong phim
Quay trở lại với tài đạo diễn mà khán giả Việt Nam sẽ có được câu trả lời bằng “mắt thấy” khi bộ phim ra rạp, phải công nhận Hồng Ánh khá liều lĩnh khi chọn cả nam lẫn nữ chính đều là tên tuổi mới. Phạm Hồng Phước chưa từng đóng phim, nổi lên trong giới trẻ từ hai cuộc thi ca nhạc trên truyền hình, xây dựng hình ảnh singer - song writer với hàng loạt các ca khúc tạo dấu ấn bởi câu chuyện trong ca từ như: Khi chúng ta già, Khi người lớn cô đơn, Giá có thể ôm ai và khóc, Gã ăn mày đi đếm đèn đỏ, Tôi có một nỗi buồn thật đẹp, Cám ơn người đã rời xa tôi, Sau giờ về, Love me like your Facebook, Anh sẽ tốt mà, Việt Nam đi, hôn và yêu, Cha già rồi phải không, Thời thanh xuân sẽ qua, Điều gì đến sẽ đến, Đã có anh hai, Tôi phát ốm lên được... Phạm Hồng Phước vẫn là một ẩn số dù tên anh đã được xướng lên ở hạng mục Nam diễn viên chính LHP Quốc tế AIFFA tại Malaysia.
Ngọc Thanh Tâm lại là một trường hợp nhiều áp lực không kém. Ngọc Thanh Tâm từng đóng clip ca nhạc và một vai trong Hiệp sĩ mù. Nhưng vai diễn điện ảnh đầu tiên của cô khá đơn giản, một cô gái bị mù - tức không phải diễn bằng mắt. Đến vai Chu thì chỉ xoay quanh tâm lý nhân vật, không có yếu tố nào khác để giúp Tâm lấp liếm khả năng nếu chẳng may đóng dở. Áp lực dành cho cả Ngọc Thanh Tâm, Hồng Ánh và cả ê kíp sản xuất.
Lý giải về sự liều lĩnh này, khi lần đầu tiên đạo diễn, Hồng Ánh lại chọn toàn người mới: “Tôi lựa chọn Ngọc Thanh Tâm và Phạm Hồng Phước vì sự tươi mới của họ. Dù là diễn viên với tuổi nghề còn rất trẻ như Tâm hay hoàn toàn là “tay mơ” như Phạm Hồng Phước, họ đều có một khát khao và tận tụy với vai diễn của mình. Cả hai nhân vật đều đòi hỏi diễn xuất nội tâm, đòi hỏi diễn viên phải “nhập thần” với nhân vật và “diễn” thực sự chứ không phải như “không diễn” vì nhân vật hầu như không có gì giống với họ ngoài đời thực.
Từng bước nhìn thấy sự thay đổi của cả hai mỗi ngày khi tham gia dự án chỉ vì muốn hoàn thành vai diễn của mình nên phải nỗ lực vượt qua bản thân, tôi cám ơn vì hai bạn trẻ đã tham gia cùng tôi một cách máu lửa. Cả hai đều đã hoàn thành trọn vẹn vai diễn của mình, đều được đề cử cho giải thưởng Nữ diễn viên xuất sắc nhất và Nam diễn viên xuất sắc nhất tại AIFFA - một cách theo tôi là hoàn toàn xứng đáng. Ngọc Thanh Tâm có tâm sự cô ấy thấy áp lực khi “giành” vai Chu vốn được cho là của tôi. Nhưng tôi nghĩ, Chu của Ngọc Thanh Tâm là tấm gương phản chiếu cái cô ấy cảm nhận về nhân vật, về câu chuyện, về bối cảnh của bộ phim. Nên tôi không bao giờ áp đặt cách tôi sẽ diễn vai Chu với Tâm. Nếu tính về điểm bền bỉ, chịu cực chịu khổ, hòa mình với bối cảnh phim, Tâm thỏa mãn tôi hơn 100%”.
Ngày càng nhiều phim Việt ra rạp cùng với số lượng rạp chiếu tăng lên. Năm 2016, có đến 55 phim Việt ra rạp. Nếu chọn con đường làm phim giải trí thì cơ hội sản xuất, kiếm nhà đầu tư của Hồng Ánh đã dễ dàng hơn. Nhưng dường như đó không phải con đường Hồng Ánh chọn. Chị đã làm nhiều việc như giúp các nhà làm phim ngắn đi ra thế giới, mang phim tài liệu Chuyến đi cuối cùng của chị Phụng đến với khán giả, sản xuất bộ phim điện ảnh đầu tay Đường đua..., thà lâu một chút mà chị không mắc cỡ với chính mình. “Có thể khán giả ở dòng phim này không đông nhưng còn hơn năm, mười năm nữa mình xem lại phim thì cảm thấy xấu hổ với tác phẩm của mình”, Hồng Ánh nói. Đó đúng là cách mà Hồng Ánh lao động với nghệ thuật nhiều năm qua: không chạy theo ồn ào của showbiz mà vẫn miệt mài đi lối của mình; không ca thán về môi trường nghệ thuật Việt Nam mà im lặng học hỏi mỗi ngày.
Bởi vậy, khi được hỏi nhận định về điện ảnh Việt Nam nhiều năm qua có phát triển quá chậm chạp hay không, Hồng Ánh trả lời: “Tôi có thất vọng khi thấy điện ảnh Việt Nam tiến chậm hay không ư? Tôi sợ mình tiến chậm hơn. Tôi nghĩ, nếu mỗi một người đều mong muốn vươn lên, hôm nay làm tốt hơn hôm qua, ít suy nghĩ về những điều vĩ mô hơn thì chắc chắn điện ảnh Việt Nam sẽ bước nhanh hơn nhiều”.
Trâm Anh
Ảnh: BP cung cấp
» BHD phát hành 'Đảo của dân ngụ cư'
» Đảo của dân ngụ cư trên thảm đỏ Cannes 2017
» “Đảo của dân ngụ cư” đoạt giải Vàng tại Liên hoan phim Quốc tế ASEAN 2017
» 'Đảo của dân ngụ cư' nhận 8 đề cử tại LHP quốc tế ASEAN
» 'Đảo của dân ngụ cư' trình chiếu lần đầu tại LHP Quốc tế Asean
» Nhóm nhạc Offroad diễn trong lễ giới thiệu phim 'Đảo của dân ngụ cư'
» Hồng Ánh đạo diễn phim Đảo của dân ngụ cư
Nguồn: nguoidothi.vn